Kişinin iradesi olmadan zihninde beliren ve kişiyi olumsuz düşünce ve duygulara yönlendiren şüphe ve kuruntuya, vesvese denir. Böylelikle vesvese nedir sorusunu yanıtlamış oluyoruz. Vesvese, insanın içine düştüğünde aklını karıştırır, kişiyi lüzumsuz bir şekilde meşgul eder ve sonunda ise olumsuz olaylara yönlendirir.
Vesvese Nedir?
Adeta içten içten konuşmaya devam eden bir kişi varmış gibi tanımlanabilir vesvese. Kelime anlamı olarak baktığımızda zaten, fısıltı ve gizli söz manasına gelir. Dinimizde vesvese ile şetim kavramları bir arada kullanılır. Şetim de tıpkı vesvese gibi kalbe yerleşen kötü düşüncelerdir. Bu düşünceler her geçen gün kişiyi kötüye sevk etmekte ve ibadetten uzaklaştırmaktadır.
Vesvese Neden Olur?
Kişilerin içten içe kemiren vesvese nedir? Vesvese neden olur? Kulların için düşen kötü düşünce, kuruntu, fısıltı yani vesvese kişileri kötüye sevk eder. Yapılan iyi alışkanlıklardan uzaklaşma veya eksik yapılması gibi insanları zor duruma sokan bir durumdur. Kur’an-ı Kerim’de vesvese veren şeytanın şerrinden korunmak için Allah’a sığınılması emredilmektedir.
Allah-u Teala, kullarına vesvese ile hareket etmemeleri gerektiğini tavsiye ediyor. Şeytanın en büyük gücü de vesvese vermesi olarak görülüyor. Öyle ki kötü alışkanlıkların kullara fısıldanması, kuşku düşürmesi, kuruntu yaratması en çok yaptığı hareketlerdendir. Vesvese’nin temel kaynağı şeytanın oyunları olmasıdır.
Bununla beraber bir diğer kaynak ise kulların kendi nefisleridir. Kur’an’da bu durum şöyle anlatılmaktadır;
“Andolsun insanı biz yarattık ve nefsinin kendisine vesveselerini (fısıldadıklarını) biliriz.” (Kâf 50/16)
Vesvese Çeşitleri
İmam Gazali, bu konuda çeşitli tespitlerde bulunmuş ve şeytanın vesvesesini üç şekilde değerlendiriliyor. Bunlar şu şekildedir;
- Gerçek olanla, gerçek olmayanı birbirine karıştırma vesvesesidir. Bu noktada şeytan, kullara dünya nimetlerini güzel gösterir. Dünya nimetlerinden güzel gösterir, mahrum kalmamalarını fısıldar. Öyle ki hayatın uzun olduğunu, hayatı boyunca dünya güzelliklerinden mahrum kalmanın kişiye ızdırap olacağını söyler. Bu durum karşısında kullar, kabir azabının farkına varır ve şeytana şöyle der;
“Lezzetleri elde etmeme noktasında sabırlı olmak ve onları terk etmek zordur. Ancak cehennem azabına dayanmak daha zordur.”
Kul bu bilince eriştiğinde ise şeytan istediğini elde edemeyerek mağlup olur.
- Şehvetleri günah işlemeye yönelik tahrik etme, o yola sokma yönünde yapılan vesvese türüdür. Bundan kurtulmak için yine tek yol Allah’tır. Bu vesvese karşısında doğan eylemin Allah’a isyan etmek olduğunun bilincine varan kullar, vesveseden kurtulabilir.
- Namaz dışında akla gelen tüm düşünceler. Bu noktada kullar bir yanıyla Allah’a kulluk etmek isterken diğer yanıyla isteksiz olmaları halidir. Bu tür vesvesede kulların kalbi adeta ikiye ayrılmıştır.
Şeytanın Vesvesesi
Şeytanın kullara en büyük oyunun, kalplere vesvese vermesidir. İnsanı şüphe, tereddüt, kuşkuya düşürerek kötüye sevk eden şeytanın şerrinden korunmak için bol bol Allah’a yakınlaşılmalıdır. Kalbe düşen her bir şüphe, hiç şüphesiz ki şeytanın vesvesesi olarak kabul edilir. Allah-u Teala buyurmuştur ki;
“Şeytan sizden birinize gelerek ‘filan ve filan şeyi kim yarattı?’ der. O kişi ‘Allah yarattı’ deyince peki, ‘Allah’ı kim yarattı?’ der. İş bu dereceye varınca o kimse hemen Allah’a sığınsın ve o düşünceden uzaklaşsın!” (Buhârî, Bedü’l-halk 11; Müslim, İman, 214) Bazı rivayetlerde “Allah’a iman ettim, desin!”
Vesveseden Korunmak Mümkün müdür?
Şeytanın, insan üzerindeki en büyük hareketi vesvesedir. Bu kötü halden kurtulmanın en kolay yolu Allah’a sığınmaktır. Vesveseden kurtulmak, içinize kötü düşünceler düştüğünden kurtulmak için bol bol Allah’ın adını zikretmelisiniz. Öyle ki Allah’ın adını zihnine kazıyan bir kul, vesvese kapılarının hepsini kapatmış olur.
Bir ayette buyurduğu üzere;
“Şüphe yok ki Allah’a karşı gelmekten sakınanlar, kendilerine şeytandan bir vesvese dokunduğu zaman iyice düşünürler (derhal Allah’ı hatırlarlar da, O’nun azabını, nimetlerinin bolluğunu, vaad ve tehditlerini hatırlarına getiriverirler) sonra hemen gözlerini açarlar.”
Vesvese Günah mıdır?
Kuruntularıyla baş eden kişilerin, içlerinden bir sesin kendilerini kötüye yönelttiğini söyledikleri her tür vesvese, kişilerin iman gücüne ve dinine zarar vermez. Öyle ki Allah-u Teala, kullarını gücüyle sorumlu tutmuştur. Sorumluluk güçleri ile orantılıdır.
“Hz. Peygamberimize, Ashab-ı Kiram’dan bazıları şu şekilde söylemiştir: ‘Kimimizin aklından bir kısım vesveseler geçiyor, normalde bunu söylemenin günah olacağı kanaatindeyiz.’ Hz. Peygamberimiz ‘Gerçekten böyle bir korku duyuyor musunuz?’ diye sormuş, oradakiler de ‘Evet!’ deyince, ‘İşte bu (korku) imandandır (akla gelen vesvese de zarar vermez).” (Müslim, İman, 209) buyurmuştur.
Konu ile ilgili bir diğer hadis-i şerif de şu şekildedir:
“Allah Teâlâ, içlerinden geçen fena şeylerle amel etmedikçe veya onu konuşmadıkça, o şey yüzünden ümmetimi hesaba çekmeyecektir.” (Buhârî, Talak, 11; el-Eymân ve’n-nüzûr: 15)